Nadeszła długo wyczekiwana wiosna! Zimie już dziękujemy – przed nami jedna z piękniejszych pór roku. Przyroda budzi się do życia, rozkwitają kwiaty, zielenią się drzewa, radośnie śpiewają ptaki, a słońce coraz śmielej daje o sobie znać. Aura za oknem zachęca do aktywności na świeżym powietrzu. Daj się ponieść ferii barw i kolorów, celebruj ten wyjątkowy dzień! Chcesz wiedzieć, jakie zwyczaje towarzyszą nadejściu wiosny w Polsce i na świecie? Zapraszam do przeglądu najciekawszych wiosennych ceremoniałów.
21 marca – pierwszy dzień astronomicznej wiosny
Początek nowej pory roku nie jest tak oczywisty, jak mogłoby się wydawać.
Na półkuli północnej kalendarzową wiosnę witamy zawsze 21 marca, astronomiczną zaś wyznacza moment równonocy wiosennej, która przeważnie przypada między 20 a 21 marca. Warto nadmienić, że na półkuli południowej, np. w Australii, Argentynie czy RPA, wiosna to okres od września do grudnia.
Wiosenny krajobraz wita nas bogactwem barw, kolorów i zapachów. Przyroda dosłownie budzi się do życia z długiego, zimowego snu. Dni stają się dłuższe, rośnie temperatura, drzewa i trawy przybierają zielony odcień, a łąki przemieniają się w kwiatowe dywany. Przebudzone po zimie zwierzęta opuszczają swoje kryjówki, ptaki wracają z ciepłych krajów.
Wiosna, wiosna, ach to ty!
Wiosna jest symbolem odrodzenia i nowego życia. Jej nadejściu towarzyszy powszechna radość i optymizm – nadzieja na lepsze jutro, które ma nadejść wraz z nową porą roku. Nic dziwnego, że powitanie wiosny było ważnym momentem zarówno w tradycji staropolskiej, jak i współczesnej. Pożegnaniu zimy towarzyszyło wiele zwyczajów. Niektóre z nich przetrwały do dziś, inne zostały wyparte przez nowe rytuały. Przyjrzyjmy się bliżej najbardziej znanym wiosennym tradycjom.
Topienie Marzanny, słowiańskiej bogini odrodzenia
Morena, Mora czy Śmiertka – to inne nazwy Marzanny, słowiańskiej bogini zimy i śmierci oraz odrodzenia. Jej „utopienie” symbolizowało przywoływanie wiosny, odejście zimy oraz zapewnienie powodzenia gospodarstwu. Kukłę wykonywano ze słomy (symbolu urodzaju) i starych ubrań.
W pierwszy dzień wiosny Marzannę podpalano i wrzucano do wody. Ceremoniałowi towarzyszył uroczysty pochód przez całą wieś przy wtórze okolicznościowych pieśni.
Obecnie tradycja topienia Marzanny praktykowana jest głównie w szkołach i przedszkolach. Dawną, poważną symbolikę zastąpiono bardziej luźną i zabawową formą. Dzieci z pomocą nauczycieli przygotowują kukłę, by następnie wrzucić ją do wody i w ten sposób powitać nadchodzącą wiosnę.
Staropolski „śmigus-dyngus”
Nasi przodkowie w pierwszy dzień wiosny zwykli obmywać się czystą wodą i chłostać wierzbowymi witkami. Miało to symbolizować oczyszczenie i odnowę. Dziś rytuał ten funkcjonuje w nieco zmienionej formie jako „śmigus-dyngus” i jest związany z tradycją wielkanocną.
Dzień wagarowicza
Pierwszy dzień wiosny to również „dzień wagarowicza”. Jest to zwyczaj dość młody, lubiany przez uczniów, tego dnia bowiem nauczyciele przymykają oko na wagarowanie… Zamiast lekcji organizowane są szkolne wyjścia do kina czy teatru, topienie Marzanny lub szkolne zabawy, przedstawienia i konkursy.
Pierwszy dzień wiosny na świecie
A jak pierwszy dzień wiosny obchodzony jest poza naszymi granicami?
Zapraszam w krótką podróż po różnych zakątkach świata.
Las Fallas, czyli święto ognia w Hiszpanii
Las Fallas, czyli święto ognia, to zwyczaj wywodzący się z Walencji. Festiwal jest związany z nadejściem równonocy wiosennej i upamiętnieniem Dnia Św. Józefa, patrona stolarzy. Las Fallas rozpoczyna się od rozstawienia w całym mieście 700 kukieł, przedstawiających różnorodne satyryczne scenki – ninoty. Festiwalowi towarzyszą liczne imprezy i wydarzenia kulturalne. Zgodnie ze zwyczajem, mieszkańcy każdego dnia podziwiają prezentowane figury, a ostatniego dnia Las Fallas spalają je. Co roku najładniejsza z kukieł zostaje oszczędzona i trafia do specjalnego muzeum.
Palenie kukły bałwana w Szwajcarii
Pierwszy dzień wiosny (Sechselauten) obchodzi się zazwyczaj w trzeci poniedziałek kwietnia. Tradycja tego dnia sięga czasów średniowiecznych. Nazwa oznacza „bicie dzwonów o 6 wieczorem” i nawiązuje do czasów, kiedy to właśnie dzwony obwieszczały koniec dnia pracy.
W Zurychu przy dźwiękach muzyki odbywają tego dnia parady z uczestnikami przebranymi w historyczne stroje. Elementem obchodów jest palenie Boogga, kukły bałwana – tempo jej spalania prognozuje wakacyjną pogodę. Aby widowisko uczynić bardziej efektownym, kukłę często wypełnia się materiałami wybuchowymi.
Święto staruszki Baby Marty w Bułgarii
Bułgarska Martenica jest obchodzona 1 marca.
Już od VII wieku wierzono, że „marzec” to imię złośliwej staruszki Baby Marty (Баба Марта), która ze względu na swój chwiejny nastrój odpowiada za wahania pogodowe na przełomie zimy i wiosny.
Aby ją udobruchać, Bułgarzy obdarowują się martenicami, czyli białymi i czerwonymi gałgankami włóczki symbolizującymi zdrowie i długie życie. Wiesza się je również w domach, na drzewach czy w oknach.
Meksyk
Piramida Kukulkana jest budowlą zaprojektowaną przez Majów z astrologiczną precyzją – w dzień równonocy wiosennej cień rzucany na schody przypomina swoim kształtem węża wijącego się na jej stopniach. Quetzalcoatl, pierzasty wąż był uznawany przez Majów za współtwórcę świata, boga natury, płodności i wody. Symbolika wpisuje się bardzo trafnie w odnowę, jaką niesie ze sobą wiosna.
Iran 21 marca świętuje perski Nowy Rok
Iran, czyli dawna Persja, pierwszego dnia wiosny (21 marca) świętuje perski nowy rok – Nouruz. To czas intensywnych porządków oraz ozdabiania domów zielenią i kwiatami. W ostatni wieczór starego roku obchodzone jest Czaharszanbe Suri, okazja do zabawy i świętowania. Kultywowany jest zwyczaj chodzenia od domu do domu i przyjmowania poczęstunku. Zgodnie z tradycją, w nowy rok na stołach muszą znaleźć się dania o określonej symbolice.
Chiny i jajko jako symbol nowego życia
Na zakończenie udajmy się do Chin, w których kluczową rolę pierwszego dnia wiosny odgrywa… jajko! Nic dziwnego, jajko to przecież uniwersalny symbol nowego życia. Tradycją tego dnia – i to liczącą już ponad 4000 lat – jest zabawa polegająca na stawiania jajka na stole w pozycji pionowej. Wierzono, że jest to możliwe tylko w dniu kiedy promienie słoneczne padają pod kątem prostym na równik. Próba zakończona powodzeniem zwiastuje szczęście i pomyślność przez cały rok.
Nadejście wiosny to czas radości. Przyroda budzi się do życia, rozbrzmiewa śpiew ptaków, wokół ściele się piękny, rozkwitający kolorami krajobraz. Czekamy z utęsknieniem na chwile spędzane na łonie natury, długie spacery i wygrzewanie się w promieniach wiosennego słońca. Cieszmy się z tych drobnych chwil, które dopełniają naszą codzienność.
Agata Gortat – Wojakowska
