Jak sobie radzili ludzie, kiedy na świecie nie było zegarów i zegarków? Jak wyglądały pierwsze prototypy urządzeń wskazujących czas? Zapraszamy na wyprawę szlakiem historii czasu! Dziś część druga – pierwsze zegary wieżowe w przestrzeni publicznej. Zaprezentujemy 3 wybrane, te najciekawsze, i zdradzimy ich największe sekrety.
Czas towarzyszy człowiekowi od zawsze. Wiele lat temu, w starożytności człowiek żył w rytmie natury, a Słońce otaczane było kultem. Powstawały pierwsze zegary słoneczne, które umieszczano w miejscach publicznych. Pisaliśmy o nich w pierwszej części historii czasu. Historia czasu. Jak liczyli czas starożytni? Część 1.
Z biegiem lat, wsie i osady ulegały rozbudowie tworząc miasta. I tak w średniowiecznych miastach zaczęły pojawiać się pierwsze zegary wieżowe. Lokalizowano je np. przy bramach wjazdowych lub głównych placach, gdzie znajdowała się wysoka wieża ratuszowa bądź kościelna. Pierwsze zegary wieżowe posiadały jedną lub dwie tarcze, które umieszczano z czterech stron wieży. Był to celowy zabieg mający na celu dostępność i dobrą widoczność dla każdego, z czterech stron świata. W niektórych zegarach wieżowych, dodatkowo, upływ czasu głosił kurant (na ratuszu) lub dzwon (na kościele).
Aktualnie zegary wieżowe już nie odgrywają tak ważnej roli jak dawniej. Wówczas odmierzały czas, pomagały w codzienności, dziś traktowane są jako zabytek, zachwycają pięknem, bogatą historią i wykonaniem. Podróżując po Europie można bez trudu można odnaleźć prawdziwe architektoniczne skarby.
Oto 3 najciekawsze i najbardziej imponujące zegary wieżowe w Europie:
1. Londyn – Big Ben – wieża Królowej Elżbiety II
Big Ben to popularnie używana nazwa stosowana do określenia zarówno wieży, dzwonu, jak i samego zegara. Jest to najsłynniejsza londyńska wieża, położona w Londynie, nad brzegiem Tamizy, będąca częścią Pałacu Westminsterskiego.
Big Ben to ikona stolicy Wielkiej Brytanii.
Historia tej znanej angielskiej wieży sięga 1834 roku. Wtedy to duża część Pałacu uległa spaleniu w wielkim pożarze. Ogłoszono konkurs na zaprojektowanie nowej wieży. W niespełna 100 projektów wybrano jeden najlepszy. Projektantami byli m.in. Charles Barry i jego asystent Augustus W. Pugin. Wieża Big Ben była ostatnim projektem Pugina przed jego chorobą psychiczną i śmiercią. Co ciekawe, w pierwowzorze projektu nie było umieszczonego zegara, został on dodany dopiero dwa lata później, w 1836 roku. Budowa oficjalnie zakończyła się w 1858 roku, a zegar został zamontowany na wieży rok później.
Wieża ma 96 metrów wysokości. Na szczyt wieży prowadzą spiralne schody liczące 334 stopnie.
Cztery cyferblaty zegara Big Ben zbudowane są z 312 kawałków opalizującego szkła. Dzięki żelaznej ramie, która znajduje się na każdej z tarcz, przypominają witraże. Każda z czterech tarcz posiada gigantyczną średnicę 7 metrów.
Wskazówka godzinowa ma długość 2,7 m, a minutowa 4,2 m. Tarczę zdobią rzymskie cyfry – mają wysokość 60 cm. Każdą z tarcz w nocy oświetla 28 energooszczędnych żarówek. Pod każdą z czterech tarcz umieszczono ten sam napis: „Domine, salvam fac reginam nostram Victoriam primam!” („Boże, chroń królową, obdarz ją zwycięstwem”).
Zegar słynie z wysokiej precyzji, chociaż przez lata zdarzały się małe opóźnienia. Np. w 1962 roku w noc Sylwestrową zegar spóźnił się o całe 10 minut, a przyczyną był… śnieg, który opadł na wskazówki zegara. W 1997 roku zegar zatrzymał się dwukrotnie, a 27 maja 2007 roku zegar przestał tykać na 90 minut.
Od 2012 roku wieża Pałacu Westminster nosi nazwę wieży Elżbiety na cześć diamentowego jubileuszu Królowej Elżbiety II, jaki miał miejsce właśnie w 2012 roku.
2. Praga – praski zegar astronomiczny Orloj
W stolicy Czech, Pradze, można zobaczyć przepiękny, średniowieczny zegar ratuszowy nazywany praskim Orlojem. Orloj to jeden z najbardziej znanych zegarów wieżowych w Europie i popularna atrakcja turystyczna. Nazwa „Orloj” wzięła się od łacińskiego słowa „horologium”, czyli zegar.
Jest to średniowieczny zegar astronomiczny, znajduje się na południowej ścianie ratusza w Pradze. Został skonstruowany i umieszczony na wieży 1410 roku, a w 1490 roku przebudowany przez mistrza Hanusa. Wiąże się z nim ciekawa legenda. Otóż, w obawie przed tym, aby mistrz nigdy i nigdzie nie stworzył podobnego zegara, został on rozkazem praskich radnych uwięziony i oślepiony. Mistrz zniszczył część zegara tak mocno, że przez następnych 100 lat nikt nie potrafił go naprawić.
Zegar składa się z 3 części: astronomicznej, kalendarzowej i animacyjnej.
Część astronomiczna pokazuje położenie ciał niebieskich, w tym Słońca i Księżyca.
Kalendarz jest ozdobiony obrazkami miesięcy i znaków zodiaku.
Część animacyjna natomiast to ruchome figurki dwunastu apostołów z świętymi symbolami. Razem z nimi zaczynają poruszać się także inne figury, które przedstawiają: śmierć uderzającą w dzwon, umarłego oglądającego się w lustrze, skąpca z workiem pieniędzy/kosztowności w ręce oraz Turka symbolizującego namiętność, pożądanie, rozkosz. Codziennie co godzinę odbywają się niesamowite spektakle podziwiane przez tłumy turystów. Warto zobaczyć na własne oczy!
3. Wenecja – wieża zegarowa Torre dell’Orologio
Wieża zegarowa Torre dell’Orologio znajduje się w Wenecji, przy słynnym placu św. Marka. Wieża została zbudowana w latach 1496 – 1506, a więc liczy sobie już ponad 500 lat. Jej projektantem był Mauro Codussi.
Na szczycie wieży umieszczono dwa posągi Maurów, którzy co godzinę uderzają w dzwon. W środku wieży mieści się mechanizm zegara astronomicznego. Pokazuje on zarówno godziny, jak i pory roku, fazy księżyca, położenie Słońca w kolejnych fazach znakach zodiaku. Nad tarczą znajduje się skrzydlaty Lew św. Marka, pod nim Madonna z Dzieciątkiem.
Wyjątkowy jest dzień 6 stycznia, czyli święto Objawienia Pańskiego; wtedy to specjalnie uruchamiany jest mechanizm pozwalający na ukazywanie się na balkonie wieży figurek Trzech Króli. Figurki można oglądać jeszcze przez cały tydzień po tym święcie.
Zegary wieżowe to cuda architektoniczne, tworzone przez lata, utrzymywane w optymalnym stanie technicznym, by mogły służyć przez kolejnych wiele lat. Zegary tego typu są wizytówką i symbolem miast w których się znajdują.
Jakie jeszcze inne znane europejskie zegary wieżowe dopisalibyście do listy?
Agata Molka
Historia czasu. Jak liczyli czas starożytni? Część 1
Historia czasu. Kto wynalazł zegarek kieszonkowy? część 3
*zdjęcia: źródło: www.pixabay.com
